Kraina Górnej Odry, czyli zielony Górny Śląsk

Kwitnący migdałowiec w parku zdrojowym

Moją małą wyprawę rowerową po Krainie Górnej Odry zacząłem w Jastrzębiu-Zdroju, w parku zdrojowym, jednym z największych parków w województwie. I od samego początku wpadłem w zielone klimaty Śląskiego. W tych dniach park zakwitał nadchodzącą wiosną. Kwietniki pełne były tulipanów, narcyzów, żonkili, kwiaty obsypały też drzewa magnolii i migdałowca. Wszystko było zupełnie inne niż górniczy wizerunek miasta, tworzony głównie przez medialne doniesienia z Jastrzębskiej Spółki Węglowej. Jednak to właśnie tam, pod główną bramę wjazdową jastrzębskiej kopalni, pojechałem prosto spod inhalatorium solankowego w parku zdrojowym, otwartego w 2016 roku.

Industriada - święto Szlaku Zabytków Techniki

Zwiedzanie kopalni nie było możliwe, jednak stojąc pod bramą pomyślałem o Industriadzie - wyjątkowym święcie Szlaku Zabytków Techniki, jakie od dziesięciu lat odbywa się w czerwcu na Śląsku. Podczas tego jednego weekendu w roku odżywają dziesiątki obiektów przemysłowych regionu. Wejść do zwykle niedostępnego miejsca, wziąć udział w pokazie niezwykłych możliwości śląskich maszyn, czy spotkać niezwykłą osobę - takie możliwości daje raz w roku Industriada. W industriadowych wydarzeniach biorą udział dziesiątki tysięcy osób, a popularność święta napędzana jest przez ciekawość i sentyment mieszkańców Śląska, a także turystów przyjeżdżający z całej Polski właśnie dla tego wydarzenia.

Familoki - tradycyjne osiedla górnicze

Wśród oryginalnych górniczych klimatów Śląska, w tym i Krainy Górnej Odry, są tradycyjne osiedla górnicze, tzw. familoki. Najbardziej efektownym na mojej trasie było osiedle familoków w mieście Czerwionka-Leszczyny. Na pierwszy rzut oka może się wydać, że wszystkie domy są tutaj takie same. Jednak już po chwili uważne oko dostrzeże, że każdy z około 100 domów jest inny. Od sąsiada różni się kształtem mansardy, wolim okiem w dachu, wykończeniem z desek, wstawkami z jasnego koloru cegieł, fragmentem muru pruskiego, malowaniem detali. Zaraz po wybudowaniu, dokładnie sto lat temu, osiedle w Czerwionce wyróżniało się nowoczesnością i samowystarczalnością. Sieć wodociągową i elektryczną, ogródki, sklep i piekarnię, pralnię i suszarnię, magiel - kopalnia Dubensko (Dębieńsko) zapewniała mieszkającym tu górnikom wszystko czego potrzebowali. Podobne, choć już nie tak finezyjnie budowane osiedla, oglądałem jeszcze w Rybniku.

Rowerem po Krainie Górnej Odry

Przyjemnym walorem podróżowania po Śląskiem są przyzwoite szlaki rowerowe PTTK, z których w dużej części korzystałem na przygotowanej trasie dookoła Krainy Górnej Odry. I mimo że nie były to drogi rowerowe, po jakich mieliśmy przyjemność podróżować niedawno po niemieckiej Brandenburgii, to bez wątpienia są tym, co ułatwia organizację przyjemnego, rowerowego wypadu. Już na początku trasy, za Żorami, wjechałem na żółty szlak biegnący nad samym brzegiem stawu Gichta na tzw. Pojezierzu Palowickim. I zaraz trochę żałowałem, że obrany kierunek na pobliską restaurację Śląskich Smaków nie pozwala ruszyć leśnymi trasami rowerowymi parku krajobrazowego Cysterskie Kompozycje Krajobrazowe Rud Wielkich, ciągnącymi się w stronę Rybnika. Informacje o rowerowych trasach można znaleźć na stronie Śląskiej Organizacji Turystycznej, a także na prowadzonym z zaangażowaniem blogu Rowerem po Śląsku. A od 2020 roku do Krainy Górnej Odry można przyjechać na Żelazny Szlak Rowerowy.

Zupa chrzanowa i krem z pieczonego buraka

Wspomnianą restauracją był Zajazd Kasztelański w Orzeszu. Zajadałem się żymlokiem jako przystawką, potem zupą chrzanową, a potem jeszcze żeberkami z panczkrautem. Taaak, dla przyjezdnego spoza Śląska atrakcją w restauracji będzie nawet rozszyfrowywanie karty dań :-). Następnego dnia szlak kulinarny Śląskie Smaki zaprowadził mnie jeszcze do restauracji ośrodka wypoczynkowego Stodoły za Rybnikiem. Obydwa miejsca przywołały wspomnienie oryginalnych smaków poznawanych przeze mnie podczas wycieczki po Beskidzie Śląskim w tamtejszych restauracjach Śląskich Smaków.

Późnym popołudniem dotarłem pod piękny Pocysterski Zespół Klasztorno-Pałacowy w Rudach, należący do najcenniejszych zabytków architektury Górnego Śląska. Odrestaurowany zaledwie kilkanaście lat temu kompleks pocysterski mieści sanktuarium maryjne, uważane za najstarsze na Śląsku. A wkrótce być może zostanie wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego Ludzkości UNESCO, o co starają się miejscowi samorządowcy. Niestety, piszę o wizycie "pod", a nie "w" zespole w Rudach, gdyż przybyłem na miejsce mocno spóźniony, długo po godzinach otwarcia. Powodem spóźnienia była... meluzyna z Zaczarowanej Chaty.

Meluzyna z Zaczarowanej Chaty w Rudach

Śląską meluzyną okazała się Barbara Kmiecik prowadząca Zaczarowaną Chatę w Rudach. Jadąc tam spodziewałem się, że zobaczę jeszcze jedną placówkę edukacyjną dla dzieciaków, na pewno nie miejsce, w którym będzie się dobrze czuł prawie 40-letni facet. Tymczasem... Pani Basia porwała mnie w świat staropolskich wierzeń i przesądów, w bajecznie kolorowe i fantazyjnie przygotowane wnętrza prowadzonego przez Jej rodzinę miejsca. Była wspomniana meluzyna - pół kobieta, pół wąż, byli płanetnicy kierujący pogodą i zjawiskami meteorologicznymi na niebie, był też bebok, straszący dzieci na Śląsku. I chyba z setka innych postaci z dawnych staropolskich podań, w pieczołowicie zaaranżowanych scenach. A oprócz ekspozycji na temat dawnych wierzeń, drugą kondygnację Zaczarowanej Chaty zajmują Indianie obydwu Ameryk - oryginalne, ale także drobiazgowo odtwarzane eksponaty opowiadające o tradycjach indiańskich. Pamiętajcie by sprawdzić, czy w dzień Waszego wycieczki Chata przyjmuje gości.

Zabytkowa stacja kolei wąskotorowej w Rudach

Maleńkie Rudy wyrastają na jedno z najciekawszych miejsc w Krainie Górnej Odry. Oprócz zespołu klasztorno-pałacowego i Zaczarowanej Chaty, turystów i pasjonatów do Rud przyciąga także zabytkowa stacja kolei wąskotorowej. Pierwszy dworzec, wybudowany przez Górnośląskie Koleje Wąskotorowe, powstał tutaj ponad sto lat temu, a w szczycie przewozów, w latach 50-tych ubiegłego wieku, biegnąca tędy linia łącząca Gliwice z Raciborzem w ciągu roku przewiozła prawie dwa miliony osób! Dzisiaj podziwiać tutaj można budynek dawnej lokomotywowni i wąskotorowy tabor kolejowy - kilkanaście lokomotyw, kilkadziesiąt wagonów i urządzeń technicznych. Często organizowane są przewozy turystyczne oryginalnymi składami po dawnej linii, a w odrestaurowanym budynku stacji funkcjonuje kawiarnia.

Drewniane kościoły Szlaku Architektury Drewnianej

Wśród zabytków województwa śląskiego, w tym także Krainy Górnej Odry, warto zwracać uwagę na drewniane kościoły Szlaku Architektury Drewnianej. Jest ich na tzw. Pętli Rybnickiej dziesięć i stanowią ciekawe urozmaicenie krajoznawcze trasy. Najstarszym zabytkiem budownictwa drewnianego na ziemi rybnickiej jest kościół Świętej Katarzyny i Matki Bożej Różańcowej w Rybniku-Wielopolu, a na mojej trasie zobaczyłem jeszcze kościoły w Jastrzębiu, Palowicach, Bełku, Łaziskach i Gołkowicach. Ten w Palowicach, niżej na zdjęciu, został przeniesiony tam z Leszczyn. Co ciekawe, w Leszczynach wspomina się dawny kościół z wielkim sentymentem, a na miejscu gdzie kiedyś stał, postawiono drewnianą konstrukcję imitującą kształt dawnego kościoła.

Śląska kaplica Sainte-Chapelle w Raciborzu

Najbardziej efektownym zabytkowym obiektem na jaki trafiłem w podroży po ziemi raciborskiej była kaplica zamkowa św. Tomasza Kantuaryjskiego w Raciborzu. Efektownie odrestaurowana, urzekająca strzelistą sylwetką z zewnątrz i pięknymi architektonicznymi detalami wewnątrz nazywana jest śląską Sainte-Chapelle. Gotyckie kolumienki, kapitele, służki, maswerki, sedilia... Porównanie do paryskiej kaplicy jest na pewno zasłużone. Zresztą cały kompleks zamkowy w Raciborzu cieszy stanem utrzymania, a jednocześnie bawi oryginalnością pełnionej funkcji. Zajmujący północną część zamku Browar Zamkowy w Raciborzu jest chyba najefektowniej zlokalizowanym browarem w Polsce. A na pewno tym o najstarszych piwowarskich tradycjach na Górnym Śląsku - jego początki datuje się już na XIV wiek.

Przez największy rezerwat przyrody województwa śląskiego

Tuż przed Raciborzem odwiedziłem największy rezerwat przyrody województwa śląskiego - Łężczok. Przejazd przez piękne, naturalne tereny w wiosenny, słoneczny dzień - aleją wśród pomnikowych drzew po grobli między stawami rezerwatu, wśród śpiewów ptaków, bujnej zieleni - był jednym z najsympatyczniejszych momentów wyjazdu. Terenami tymi zarządzali już w XIV wieku cystersi z odwiedzonego wcześniej zespołu klasztornego w Rudach. W starorzeczu Odry stworzyli system sztucznych zbiorników i stawów hodowlanych. Wśród historycznych zapisów dotyczących Łężczoka pojawia się także Jan III Sobieski, który miał tu posadzić kilka dębów w drodze ku słynnej bitwie pod Wiedniem. Dzisiaj szacuje się, że aż 64% tutejszego drzewostanu jest w wieku powyżej 100 lat. Prawda, że wszystko to diametralnie odbiega od nieszczęsnych śląskich stereotypów? W dodatku Łężczok nastrojem przypominał mi nasze wspaniałe, kaszubskie jeziora mirachowskie.

Kowalskie tradycje w Bieńkowicach

Na koniec dnia i prawie na koniec trasy czekało mnie jeszcze jedno wyjątkowe spotkanie - z ósmym i dziewiątym pokoleniem kowalskiej rodziny Socha. W zabytkowej kuźni w Bieńkowicach ojciec i syn kultywują tradycje ojców, dziadków i pradziadków, prowadząc rodzinny kowalski interes którego początki sięgają aż 1702 roku! Kiedyś we wsi było ponad 400 koni, dzisiaj około 20, więc większość zamówień stanowią obecnie prace artystyczne, jak ozdobne bramy i ogrodzenia. Sympatyczny pan Jan ze swadą opowiada o swoim fachu i życiowych doświadczeniach.

O Śląskiem w Internecie

Zachęcam do korzystania z Internetu przy planowaniu Waszej rowerowej wycieczki w Śląskie. Szczegółowe opisy obiektów, trasy rowerowe - nawet w wymiarze 3D, audiowycieczki, których słuchałem już przed wyjazdem w Beskid Śląski, wiele informacji praktycznych - to wszystko czeka na turystę w portalu turystycznym województwa śląskiego www.slaskie.travel i na stronie poświęconej Krainie Górnej Odry. Swoje wrażenia dokładają też blogerzy podróżniczy. Miejsca do zobaczenia na Śląsku pokazuje Karol Werner. Dla podróżujących z dziećmi świetnym źródłem informacji o Śląskiem jest blog Basi Salamon-Szympruch. Atrakcje województwa śląskiego odkrywa regularnie także Agnieszka Ptaszyńska.

Rowerem po zielonym Śląsku

Ze Śląskiego po raz kolejny wracałem pełen pozytywnych emocji i wspomnień. Około 200-kilometrowa, zaledwie trzydniowa pętla wokół regionu pokazała pełne kwiatów miasta, pozwoliła pojeździć dobrymi szlakami rowerowymi, trafić w ciekawe miejsca. I spotkać pozytywnych ludzi, oddanych swoim pasjom i regionalnym tradycjom. A Ty? Kiedy jedziesz w Śląskie? :-)