Lasy rudzkie na weekend. Na rowerze w zielone Śląskie

Lasy Rudzkie - drugi kompleks leśny Śląskiego

Lasy rudzkie to drugi - po Lasach Lublinieckich - największy kompleks leśny województwa śląskiego, nazywany również czasem Lasami Raciborskimi. Świetnie widać go na ortofotomapie Śląskiego - to ten zielony obszar po zachodniej stronie, pomiędzy Rybnikiem, Raciborzem, Kędzierzynem-Koźlem i Gliwicami. Lasy rudzkie są częścią leśnego pasa ochronnego Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego, którego koncepcja powstała pod koniec lat 60-tych. Jego celem było stworzenie "zielonych płuc" województwa, a także praktycznych, blisko położonych terenów rekreacyjnych dla mieszkańców śląskich miast. Dzisiaj trudno mówić o ciągłej zielonej strukturze całego pasa ochronnego, jednak mniej lub bardziej zwarty zielony krąg wokół głównych miast Górnego Śląska jest łatwo zauważalny.

Międzynarodowy Rok Zdrowia Roślin 2020

Jeśli przyjeżdżacie z dalszej okolicy, najwygodniejszym miejscem do rozpoczęcia wycieczki po lasach rudzkich będą Rudy - niewielka wieś położona na terenie kompleksu leśnego. W centrum wsi, tuż po opactwem cystersów, znajduje się duży parking, gdzie można zostawić samochód. Niedaleko mieści się siedziba Nadleśnictwa Rudy Raciborskie Lasów Państwowych, którego pracownicy dbają o rudzki drzewostan. Moje szczęście do różnych wydarzeń w odwiedzanych miejscach tym razem zaowocowało... dwoma sadzonkami jarzębu szwedzkiego, które otrzymałem od leśników z Rud podczas akcji "#sadziMY" zorganizowanej z okazji trwającego Międzynarodowego Roku Zdrowia Roślin 2020.

Niemal 800 lat cystersów w Rudach

Opactwo w Rudach powstało w połowie XIII wieku, gdy książę opolski Władysław sprowadził na te ziemie cystersów. Pracowity zakon szybko wprowadził swoje porządki, zakładając hodowlę ryb, budując pasieki, nawet browar, a dzięki kanałów stawiając huty żelaza, miedzi i szkła. W Rudach powstało prawdopodobnie pierwsze gimnazjum na Śląsku. Istniejące tu sanktuarium także uważa się za wyjątkowe, bo najstarsze w regionie. W zabudowaniach klasztoru, zlikwidowanego w XIX wieku, w okresie napoleońskim mieścił się między innymi szpital wojskowy, a obecnie to siedziba Ośrodka Formacyjno-Edukacyjnego Diecezji Gliwickiej. Opactwo cystersów w Rudach uważa się nawet za najważniejszy średniowieczny zabytek Górnego Śląska.

Opactwo w Rudach na liście UNESCO?

Cysterskie dziedzictwo w Rudach jest tak cenne, że już kilkanaście lat temu marszałkowie województw śląskiego, opolskiego i dolnośląskiego podjęli starania o wpisanie na listę światowego dziedzictwa UNESCO wszystkich pocysterskich zespołów poklasztornych na Śląsku. Oprócz Rud na liście UNESCO znalazłyby się także Lubiąż, Trzebnica, Krzeszów, Henryków, Kamieniec Ząbkowicki i Jemielnica. A dopóki wpis na listę UNESCO nie stanie się bardziej realny, Rudom musi wystarczyć obecność na Szlaku Cysterskim i... nazwa Parku Krajobrazowego Cysterskie Kompozycje Krajobrazowe Rud Wielkich, który powstał na obszarze lasów rudzkich.

Księżniczka koronna posadziła lipę w Rudach

Tym ogromnym śladom historii towarzyszy wiele mniejszych, które urozmaicą rowerową trasę. To głazy, przypominające wydarzenia lub osoby związane z tutejszymi terenami, z których można by wręcz stworzyć "rudzki szlak kamieni pamiątkowych". Na skraju Rud znajduje się niewielki pagórek zakończony rzędem kamieni, otaczających rosnącą na nim lipę. Wyryta na jednym z kamieni inskrypcja mówi, że lipę w 1866 roku posadziła księżniczka Wiktoria Koburg, najstarsza córka królowej Wielkiej Brytanii i Irlandii Wiktorii Hanowerskiej i księcia Alberta. 22 lata później na 99 dni została cesarzową Niemiec - dokładnie tyle panował w Niemczech cesarz Wilhelm III. Później okolicę tę odwiedzali też inni, nie mniej znakomici goście - pobliski ośrodek wczasowy często gościł reprezentację Polski w piłce nożnej trenowaną przez... Antoniego Piechniczka.

W leśnym zwierzyńcu książąt raciborskich

Po upadku opactwa kompleks klasztorny trafił w ręcę rodziny książecej, która zamieniła go w luksusową rezydencję, odwiedzaną chętnie przez znane postaci polityki i kultury. To dzięki jednej z takich wizyt Rudy zawdzięczają wizytę księżniczki Wiktorii. W tamtym okresie obszar pomiędzy Rudami a Kuźnią Raciborską zamieniono w ogrodzony leśny zwierzyniec, gdzie odbywały się polowania. Do dziś przed wjazdem do lasu można zobaczyć dawną leśniczówkę Radziejów (Rothenburg). Kilka minut jazdy dalej znajduje się niewielkie wzgórze - Góra Zamkowa (Schlossberg) - z domkiem myśliwskim koła łowieckiego. To jeszcze jedno sympatyczne miejsce na krótki postój.

Wildek - leśniczówka o konstrukcji szkieletowej

Następnym oryginalnym miejscem, jakie zobaczyć można w lasach rudzkich jest leśniczówka Wildek (Wildeck), stojąca na skraju lasu w Rudzie Kozielskiej. Niezwykła konstrukcja prywatnej posiadłości każe zachwycać się fantazją pruskich architektów, którzy takie kształty nadali budynkowi leśnej administracji. Według legendy kiedyś pracował tu leśniczy Eliasz, który zabijał lub więził wszystkich, którzy weszli do lasu bez śpiewu lub gwizdu, który miał oznaczać swoich. To właśnie tutaj, na dużym placu pod leśniczówką, gdzie mimo zakazu wjazdu stoi zaparkowanych kilka samochodów, spotykam dwóch miejscowych grzybiarzy z koszem pełnym prawdziwków i podgrzybków.

Ogromny pożar lasu z 1992 roku

Po drugiej stronie szosy rozpościerają się kolejne, ogromne połacie lasów rudzkich, które ucierpiały podczas kilku powojennych pożarów, w tym w 1992 roku podczas największego pożaru w historii Polski i Europy w powojennej historii. Podczas ponad 30-stopniowego upału wybuchł pożar, który przez kolejne pięć dni strawił ponad 90 kilometrów kwadratowych lasu. Powodem miały być iskry, jakie sypał na tereny leśne przejeżdżający tędy uszkodzony pociąg towarowy. Pożar gasiło ponad 10 tysięcy osób, ponad 1000 samochodów, ponad 20 samolotów, wykorzystano nawet 50 cystern kolejowych do przewozu wody na miejsce pożaru. Obszary które spłonęły 30 lat temu widać do dziś - to miejsca, zajmowane przez młodsze oddziały lasów i leśne szkółki.

Fantazyjne wzory w lasach pod Rudami

Przy jednym z wielu fragmentów spalonego rudzkiego lasu stanęła platforma widokowa, choć - uczciwie mówiąc - nie liczcie na specjalne widoki. To raczej podwyższenie, nie wieża, ale za to na tyle daleko oddalone od drogi, że w gronie przyjaciół lub rodziny można spędzić tu wyjątkową przyjemną piknikową chwilę. I dowiedzieć się kilku ciekawych rzeczy ze stojących przy ścieżce tablic ścieżki edukacyjnej. Na szczęście mając drona w sakwie mogłem unieść się w górę i zachwycić wzorami, jakie tworzą leśne szkółki.

Leśna dydaktyczna ścieżka rowerowa

Między innymi o pożarze i sposobach zagospodarowania lasu po pożarze opowiada leśna ścieżka rowerowa przygotowana przez Nadleśnictwo Rudy Raciborskie. Ścieżka ma swój początek i koniec w Brantołce na obrzeżach Rud i aż 16 kilometrów długości. Na jej przebiegu postawiono aż 35 tablic tematycznych, w tym m.in. o roli mrówek w lesie, o fukcji jaką pełnią owady, o pułapkach feromonowych i wielu innych. Na jej trasie znajduje się 43-metrowa wieża obserwacyjna, która służy wczesnemu ostrzeganiu o pożarach i która zastąpiła w 2017 roku poprzednią wieżę o metalowej konstrukcji szkieletowej.

Wielki pożar oszczędził Magdalenkę

Na północnym skraju lasów rudzkich znajduje się murowana kapliczka św. Marii Magdaleny, schowana pod niską drewnianą wiatą. Napis na jednej z belek sugeruje powstanie kaplicy pod koniec XVIII wieku, a jedna z hipotez wspomina, że mogła zostać wybudowana przez jednego z książąt raciborskich. We wspomnieniach z walki z wielki pożarem w 1992 roku śląscy strażacy mówią o walce uratowanie kaplicy i kilkukrotnie zmieniającym się wiatrem, który miał chronić kaplicę przed pożarem. Dziś to bardzo nastrojowe miejsce, w którym na krótką modlitwę zatrzymuje się wielu śląskich rowerzystów.

Kolejowy skansen - stacja wąskotorowa w Rudach

Jeśli w lasach rudzkich zjawicie się z dziećmi lub jesteście miłośnikami klimatów kolejowych, do Waszej rowerowej wycieczki musicie włączyć zabytkową stację kolejki wąskotorowej w Rudach. Wraz z zachowanym kilkukilometrowym odcinkiem torów jest ostatnią pozostałością po linii kolejowej, która w 1903 roku połączyła Gliwice z Raciborzem. Największą popularnością cieszyła się w okresie międzywojennym i kilkunastu latach powojennych, kiedy rocznie przewoziła nawet prawie 2 miliony pasażerów. Ostatnich liniowych pasażerów przewiozła w 1991 roku. Stacja kolei wąskotorowej w Rudach należy do Szlaku Zabytków Techniki województwa śląskiego, a także Europejskiego Szlaku Dziedzictwa Przemysłowego.

Idealne miejsce na weekendową wycieczkę

Tym, co zrobiło na mnie największe wrażenie, była zupełne oderwanie od cywilizacji, jakiego można doświadczyć w lasach rudzkich. Kilkudziesięciokilometrowa wycieczka rowerowa bez opuszczania przepięknej naturalnej scenerii nie będzie żadnym problemem. A dzięki naprawdę bliskiemu położeniu od centrum śląskiej aglomeracji - tereny te leżą zaledwie zaledwie kilkadziesiąt minut jazdy samochodem od Katowic - lasy rudzkie są niezmiernie ważnym miejscem dla rekreacji mieszkańców regionu. Naprawdę przyjemne miejsce na weekend.